Amsterdam – In een recent interview met Trouw sprak journalist Lidwien Dobber met Rob Paumen, hoofd arbeidsomstandigheden en plaatsvervangend directeur van de Nederlandse Arbeidsinspectie. Ik viel van de ene verbazing in de ander en het interview roept dan ook een groot aantal vragen op.
804 woorden – 4 minuten
Forse stijging aantal arbeidsongevallen
Wat direct opvalt, is de zorgwekkende toename van het aantal arbeidsongevallen:
2022 1819
2023 1910 (+91 slachtoffers, +/- 5%)
2024 2001 (+91 slachtoffers, +/- 5%)
Paumen noemt enkel het aantal dodelijke ongevallen in 2024: 58 slachtoffers. Over 2022 en 2023 blijft het stil. Ongetwijfeld is dit flink veel hoger dan de jaarlijkse stijging van 5% op het totaal aantal arbeidsongevallen. Vandaar ook dat de plaatsvervangend directeur daar liever niet de aandacht op vestigt. Verder geeft Paumen aan het eind van het interview ongewild ons nog inzicht in het aantal slachtoffers onder familieleden en het aantal slachtoffers met blijvend letsel. Dat zal rekenkundig rond de 374 liggen. Wij zullen de Arbeidsinspectie deze week nog om de exacte cijfers vragen.
Nieuwe werkwijze: zelfonderzoek in plaats van boete
In datzelfde interview zegt Paumen dat dat werkgevers die hun zelfonderzoek goed doen goed, geen boete krijgen als blijkt dat ze de wet hebben overtreden. Hij voegt daaraan toe:
“Vrijwel alle bedrijven willen vanaf moment één aan de slag. Heel flauw: omdat ze dan geen boete krijgen, dat is natuurlijk een mooie stimulans.”
Nu is het natuurlijk volstrekt logisch dat als steeds meer mensen auto ongelukken veroorzaken dat de Politie in plaats van boetes gemakszuchtig brieven gaat uitschrijven waarin men de overtreding door de vingers ziet als men binnen 15 of 25 dagen – wat maakt het ook uit – verteld hoe zij de overtreding de volgende keer proberen te voorkomen.
Dat neigt naar rechtsongelijkheid. Grote bedrijven hebben juristen die dit soort rapportages in een hand om draai kunnen schrijven terwijl kleine bedrijven zo’n jurist niet hebben en naar gelang de grote van het bedrijf en de ernst van de situatie in een aantal gevallen ook gewoon een paar dagen op slot gaan alvorens men terugkeert naar de dagelijkse gang van zaken en alleen daardoor al zijn zij minder goed in staat zijn om hun huiswerk goed te doen en derhalve kunnen veel kleine bedrijven naar verwachting fluiten naar kwijtschelding.
Het verband tussen boetes en ongevallen ontgaat mij
Rob Paumen stelt verder in het interview: “We deelden boetes uit, maar het aantal ongevallen nam niet af.” . De logica ontgaat mij volledig. Hij suggereert daarmee dat boetes niet werken. Maar dat is een klassieke denkfout: correlatie is geen causaliteit. Er zijn meerdere redenen aan te voeren waarom boetes mogelijk geen effect sorteren:
- Zo kunnen boetes uitblijven of te laag zijn. Zo legt de Nederlandse Arbeidsinspectie in meer dan de helft van de gevallen geen of een veel te lage boete op. Zelfs bij dodelijke arbeidsongevallen ligt de boete vaak ver onder de €50.000. Alleen bij geen of te late melding, ernstige overtredingen van de Arbowet of grote publieke verontwaardiging wil men in enkele gevallen een boete van meer dan €50.000 euro geven. Met de boete stopt het voorbereidend onderzoek en zal het Openbaar Ministerie niet tot rechtsvervolging overgaan. Bovendien worden ongevallen waarbij meerdere mensen betrokken zijn, vaak met één boete afgedaan. Verder zijn dit soort boetes anders dan bijvoorbeeld verkeersboetes gewoon aftrekbaar van de winst.
- Boeten kunnen ook te laat komen. Zo duurt het vaak jaren voordat de Nederlandse Arbeidsinspectie tot boete overgaat. Bedrijven kunnen dan al lang overgenomen zijn en het verantwoordelijk personeel en/of de leiding kan dan al lang ergens anders dezelfde fouten blijven maken waarbij winst boven veiligheid gaat.
- Verder leidt het opleggen van boetes zonder verplichte verbetermaatregelen zelden tot gedragsverandering.
- Tenslotte richten boetes zich op incidenten en niet op onderliggende oorzaken, zoals gebrekkige opleiding, machines, taalbarrières, etc.
Dat de Arbeidsinspectie zich richt op incidenten en helemaal niet bezig is met de diepliggende oorzaak, waarheidsvinding, maakt het voorbeeld van de tiewrap pijnlijk duidelijk: “Knip die tiewrap door” en het probleem is opgelost. Was het leven altijd maar zo simpel!
Oorzaak en gevolg
En om dat nog even terug te komen op de tiewraps. Ze maken zich er juridisch wel erg gemakkelijk van af. Het gaat hen uitsluitend om de oorzaak en niet de ontstaansgrond danwel de schuldvraag. Dat klinkt pragmatisch, maar het leidt tot gemakzucht omdat het hen een rechtzaak bespaart omdat een tiewrap of machine zich anders dan een mens simpelweg niet kan verdedigen. Bovendien wordt de werkgever bij voorbaat al gevrijwaard van rechtsvervolging door de schuldvraag volledig buiten beschouwing te laten, zoals uit de volgende twee zinnen blijkt:
“Het gaat niet om de schuldvraag, het gaat erom dat het opgelost wordt. Anders dan voorheen is het voor ons niet meer relevant of de werkgever beter had moeten opletten of dat die werknemer het zelf gedaan heeft.”
Interview
Het gehele interview met de heer Paumen vindt u hier https://www.trouw.nl/duurzaamheid-economie/arbeidsinspectie-laat-bedrijven-zelf-onderzoek-doen-na-een-ongeval-het-gaat-niet-om-schuld-maar-om-oplossingen~b4b7915b