Dendermonde – De Belgische rechtszaak tegen havenbedrijf Unamar en drie medewerkers wegens betrokkenheid bij wapentransport naar Saoedi-Arabië voor de oorlog in Jemen, roept urgente vragen op over de rol van Europese havens in militaire logistiek. Ook voor Rotterdam, als grootste haven van Europa, is dit een wake-upcall: hoe transparant en juridisch waterdicht zijn de processen rond doorvoer van militair materiaal.
578 woorden – 3 minuten
EU Richtlijn: Mensenrechten en Milieu centraal
Leidend in deze kwesite is de nieuwe Europese CSDDD-richtlijn, die in 2024 werd aangenomen en vanaf juni 2026 van kracht wordt. Grote bedrijven worden vanaf juni 2026 verplicht om in hun volledige toeleveringsketen rekening te houden met mensenrechten en milieueffecten — ook in derde landen. Bij overtreding kunnen boetes tot 5% van de wereldwijde jaaromzet worden opgelegd? lees ook ons opiniestuk: Voldoet Qatar aan onze mensenrechten en milieubescherming eisen!
Juridische precedent: Antwerpen als waarschuwing
De zaak in Dendermonde draait om een schip van een Saoedische rederij dat in 2020 via Antwerpen onderdelen voor wapens vervoerde van de VS naar Saoedi-Arabië. Volgens het federaal parket werd de Belgische vergunningsplicht genegeerd, en droeg het havenbedrijf zo bij aan een humanitaire crisis. Het Forum voor Vredesactie eist naleving van het wapenhandeldecreet.
De verdediging stelt echter dat het schip nooit Belgisch grondgebied betrad omdat het schip volgens de advocaten Saoedisch grondgebied is. Bovendien beweerde de advocaat Kris Luyckx dat het hier om een transit en niet om een doorvoer gaat. Wat het juridische verschil tussen beide is, is aan de rechter, mogelijk dat het Saoedisch schip alleen is wezen tanken in Antwerpen waarbij er geen mutaties hebben plaatsgevonden in personeel en lading.
Overslag, als de lading op een ander transportmiddel overgebracht zou zijn of nieuw personeel aanboord zou zijn gegaan, dan zou het bedrijf zeker verantwoordelijk en medeplichtig aan oorlogsmisdaden zijn. Het is nu echter afwachten of de rechter meegaat in het betoog van de verdediging.
Rotterdam: logistiek knooppunt met morele verantwoordelijkheid
Ook de Rotterdamse haven is betrokken geweest bij doorvoer van munitie naar conflictgebieden. In 2019 werd via Rotterdam ruim 57 miljoen kogelpatronen naar de Verenigde Arabische Emiraten vervoerd, ondanks een beleidslijn om geen wapens meer te leveren aan landen betrokken bij de oorlog in Jemen. De lading kwam uit Tsjechië en werd via Nederland doorgevoerd, wat vragen oproept over de controlemechanismen en ethische afwegingen binnen het havenbedrijf. Hier was in elk geval duidelijk sprake van overslag.
Bovendien voerde het Havenbedrijf Rotterdam in opdracht van de VN een schadeanalyse uit van Jemenitische havens, waarbij werd vastgesteld dat de oorlog de infrastructuur ernstig heeft aangetast. De ironie is schrijnend: terwijl Rotterdam expertise levert voor wederopbouw, faciliteert het mogelijk ook wapendoorvoer die de verwoesting in stand houdt.
Demonstraties
Deze zomer nog werden er in Rotterdam grote demonstraties gehouden tegen wapenexporten aan Israel. Dit land lijkt binnen de CSDDD-richtlijn een veilig land te zijn maar wanneer het Internationaal Gerechtshof in Den Haag de minister president van Israel achter slot en grendel weet te krijgen voor oorlogsmisdaden dan kan dit ook verstrekkende gevolgen hebben voor Israel.
Politieke en juridische implicaties
De zaak in België is nog niet afgerond, maar de boodschap is duidelijk: havens zijn geen neutrale doorgeefluiken. Ze dragen verantwoordelijkheid voor wat ze faciliteren — juridisch, politiek én moreel. Als de rechtbank oordeelt dat Unamar medeverantwoordelijk is voor illegale wapendoorvoer, dan zal dit zeker leiden tot strengere controles, transparantie-eisen en juridische toetsing in Rotterdam, Antwerpen en andere havens in de gehele Europese Unie.